Vạch vôi là một yếu tố cơ bản và dễ bị bỏ qua trên sân bóng, nhưng lại ảnh hưởng trực tiếp đến các quyết định trọng tài, VAR và kết quả trận đấu. Trong bài viết này, chúng tôi phân tích định nghĩa, quy chuẩn và vai trò của các loại vạch vôi theo Luật của FIFA, đồng thời nêu ví dụ thực tế để làm rõ cách công nghệ hỗ trợ trọng tài tương tác với các đường kẻ sân.
Định nghĩa và các loại vạch vôi trên sân
Theo Luật Sân thi đấu trong Luật thứ nhất của FIFA (Laws of the Game 2025/2026), vạch vôi là các đường kẻ bằng sơn hoặc vật liệu tương phản, có bề rộng tối đa 12 cm, được kẻ trên mặt cỏ để xác định các khu vực chức năng của sân. Các vạch chính bao gồm:
- Vạch biên (touchline): xác định ranh giới ngoài của sân theo chiều dọc và ngang.
- Vòng tròn trung tâm (center circle): bán kính 9,15 m, dùng cho giao bóng khai cuộc.
- Khu vực 16,50 m (khu penalty): vùng hình chữ nhật trước khung thành, nơi áp dụng các quy định đặc biệt cho thủ môn và pha phạm lỗi trong khu vực.
- Điểm phạt đền (penalty mark): cách vạch cầu môn 11 m, vị trí đặt bóng khi thực hiện penalty.
- Khu vực cấm địa nhỏ (5,5 m): quanh cầu môn, hạn chế vị trí khi thủ môn phát bóng.
Kích thước sân tiêu chuẩn cho các trận đấu quốc tế là 105 m x 68 m; tất cả vạch phải rõ ràng, không gây nguy hiểm và được kẻ bằng màu trắng hoặc vật liệu tương phản.
Tình huống dẫn đến bàn thắng ấn định tỷ số của Nhật Bản trước Tây Ban Nha tại World Cup 2022Alt: Tình huống phối hợp dẫn tới bàn thắng của Nhật Bản vào lưới Tây Ban Nha, hiển thị vị trí đường biên và khu vực 16m50
Vai trò của vạch vôi trong tổ chức trận đấu và việc ra quyết định
Vạch vôi không chỉ phục vụ mục đích định vị mà còn là cơ sở cho các quyết định quan trọng:
- Phạt đền: Khu vực 16,50 m và điểm phạt đền xác định phạm vi áp dụng quyền dùng tay của thủ môn và vị trí thực hiện penalty.
- Giao bóng: Vòng tròn trung tâm đảm bảo các cầu thủ đội phòng ngự đứng ngoài bán kính 9,15 m trong khi bóng được giao.
- Phân định ranh giới: Vạch biên quyết định bóng đã hết sân hay chưa, ảnh hưởng tới ném biên, phạt góc hoặc phát bóng lên.
- Hỗ trợ công nghệ: VAR và goal-line technology (GLT) dựa vào các đường kẻ và hệ tọa độ sân để xác định việt vị, bóng đã qua vạch cầu môn hay chưa, hoặc thủ môn đã đứng trên vạch khi penalty được sút.
Ví dụ thực tế cho thấy vạch vôi kết hợp công nghệ giúp giảm sai sót: pha bóng Nhật Bản – Tây Ban Nha tại World Cup 2022 được GLT xác nhận bóng vẫn trong cuộc trước khi bàn thắng được công nhận; hệ thống SAOT (semi-automated offside technology) cũng đã can thiệp trong nhiều tình huống nhạy cảm ở World Cup 2022 để xác định việt vị.
FIFA có quy định rõ ràng về các loại vạch vôi trên sânAlt: Sơ đồ minh họa các loại vạch vôi trên sân thi đấu theo quy chuẩn FIFA, bao gồm vòng tròn trung tâm và khu vực 16m50
Các quy định luật chính liên quan đến vạch vôi
Một số điều khoản luật có liên quan trực tiếp:
- Luật 1 (Sân thi đấu): Vạch vôi phải được kẻ chính xác; bề rộng không quá 12 cm; nếu vạch không đúng quy cách, trận đấu có thể bị hủy hoặc bắt kẻ lại.
- Luật 8 (Giao bóng): Các cầu thủ đội phòng ngự phải đứng ngoài vòng tròn trung tâm (bán kính 9,15 m) cho tới khi bóng được chơi; vi phạm có thể dẫn đến giao bóng lại.
- Luật 14 (Phạt đền): Thủ môn phải đứng trên vạch cầu môn giữa hai cột, không được dâng quá trước khi bóng được sút; các cầu thủ khác phải đứng ngoài khu vực 16,50 m và phía sau điểm phạt đền.
Vi phạm các quy định về vị trí vạch hoặc vị trí cầu thủ liên quan có thể dẫn đến tước bàn thắng, hủy quả phát bóng hoặc yêu cầu thực hiện lại tình huống (ví dụ: penalty đá lại nếu thủ môn di chuyển trái luật và ảnh hưởng đến cú sút).
Công nghệ và tranh cãi: VAR, GLT và SAOT
Công nghệ đã thay đổi cách vạch vôi được sử dụng:
- Goal-line technology (GLT): Xác nhận nhanh liệu bóng đã vượt vạch cầu môn hay chưa, dựa trên cảm biến/ camera, giảm sai sót trong các tình huống nhỏ.
- VAR với đường kẻ ảo: Dùng để xác định việt vị bằng cách vẽ đường thẳng song song theo toạ độ cầu thủ; yêu cầu độ chính xác cao từ dữ liệu sân và vị trí kẻ vạch.
- SAOT (bán tự động việt vị): Tích hợp cảm biến theo dõi và mô hình 3D để đưa ra quyết định nhanh hơn về vị trí vi phạm so với cầu thủ cuối cùng.
Dù hiệu quả trong nhiều tình huống, công nghệ cũng gây tranh luận khi các tình huống phân định ranh giới millimet (centimet) vẫn dẫn tới tranh cãi về tính “công bằng” so với trải nghiệm trận đấu trực tiếp.
Lautaro Martinez bị xác định việt vị bởi công nghệ SAOT khi tranh chấp bàn thắng ở World Cup 2022Alt: Hình ảnh Lautaro Martinez trong tình huống bị xác định việt vị bằng công nghệ SAOT tại World Cup 2022
Ví dụ lịch sử và bài học từ thực tế
- Women’s World Cup 2019 (Mỹ vs Hà Lan): Tình huống penalty có tranh cãi về vị trí thủ môn so với vạch cầu môn; VAR vào cuộc xác định vi phạm Luật 14 nhưng bàn thắng vẫn gây tranh luận.
- World Cup 2022: Nhật Bản – Tây Ban Nha (bàn thắng được GLT xác nhận trong pha xử lý nhạy cảm); Argentina – Saudi Arabia (tình huống Messi/ Martinez bị SAOT xác định việt vị) cho thấy việc kết hợp vạch vôi với công nghệ đã thay đổi cách trọng tài đưa ra quyết định.
Các ví dụ này nhấn mạnh yêu cầu về độ chính xác khi kẻ vạch, chuẩn hoá dữ liệu sân và minh bạch trong quy trình sử dụng công nghệ.
VAR sử dụng các đường biên trong việc kẻ vạch để xác định việt vịAlt: Minh họa quy trình VAR vẽ các đường kẻ ảo dựa trên vạch biên để xác định việt vị trong pha bóng quyết định
Kết luận
Vạch vôi là yếu tố kỹ thuật nhưng có tác động lớn đến tính chính xác và công bằng của trận đấu: từ việc xác định phạt đền, giao bóng đến các can thiệp công nghệ như VAR và GLT. Để đảm bảo hiệu quả, cần kẻ vạch đúng quy chuẩn (bề rộng tối đa 12 cm, kích thước sân 105×68 m, vòng tròn bán kính 9,15 m, điểm phạt 11 m, khu 16,50 m), đồng thời tích hợp dữ liệu sân chính xác phục vụ công nghệ hỗ trợ trọng tài. Bạn nhận định thế nào về mức độ tin cậy của VAR và công nghệ hiện nay trong các quyết định liên quan đến vạch vôi? Hãy để lại bình luận bên dưới.
