Giải thích ngắn gọn về format thi đấu (league phase vs vòng bảng) và quy định bàn thắng sân khách theo Luật bóng đá IFAB 2025/26, những thay đổi đang ảnh hưởng trực tiếp tới cấu trúc các giải lớn như UEFA Champions League, AFC Champions League và các giải quốc nội. Từ khóa chính: format UEFA Champions League 2025/26, luật bàn thắng sân khách IFAB 2025/26.
UEFA Champions League logo trên phông nền sân vận động, biểu thị giải đấu cấp CLB hàng đầu châu Âu.
Định nghĩa đơn giản
Theo Luật bóng đá IFAB 2025/26 (Law 10 – Determining the Outcome of a Match), cách tổ chức giải bóng đá bao gồm các thành tố cơ bản:
- Vòng bảng (hoặc league phase) để phân loại đội theo điểm.
- Vòng knock-out để loại trực tiếp, có thể một hoặc hai lượt.
- Quy tắc tính điểm tiêu chuẩn: thắng 3 điểm, hòa 1 điểm, thua 0 điểm.
- Luật bàn thắng sân khách: là tiêu chí phụ tùy chọn, được các tổ chức giải quyết định áp dụng hay không.
Những yếu tố trên đảm bảo cân bằng giữa công bằng và tính hấp dẫn, đồng thời cho phép mỗi giải đấu điều chỉnh theo lịch thi đấu và chiến lược cạnh tranh.
Cách tính và áp dụng
League phase (vòng phân hạng)
- Các đội thi đấu theo vòng tròn, có thể một lượt hoặc hai lượt tùy điều lệ giải.
- Ví dụ cụ thể: UEFA Champions League mới (áp dụng từ mùa 2024/25 và chốt cho 2025/26) dùng league phase 36 CLB, mỗi đội đá 8 trận (4 trận sân nhà, 4 trận sân khách) với việc bốc thăm từ 4 pots. Top 8 đội đứng đầu vào thẳng vòng 1/8; các vị trí 9–24 sẽ đá playoff hai lượt để giành vé đi tiếp.
- Tiêu chí xếp hạng: điểm → hiệu số bàn thắng bại → số bàn thắng → đối đầu trực tiếp → fair play (nếu cần).
Bảng xếp hạng Ngoại hạng Anh mùa 2024/2025 minh họa cách tính điểm và hiệu số ảnh hưởng đến thứ hạng.
Vòng knock-out
- Có thể diễn ra một trận trên sân trung lập (một lượt) hoặc hai lượt (đi-về).
- Nếu hòa sau 90 phút, trận đấu tiến hành hiệp phụ 30 phút, sau đó là loạt luân lưu nếu vẫn hòa.
- Các giải lớn như UEFA đã loại bỏ bàn thắng sân khách từ mùa 2021; IFAB 2025/26 cho phép từng giải quyết định có áp dụng bàn thắng sân khách hay không (tùy chọn).
Luật bàn thắng sân khách: nguyên tắc và thực tiễn
- Theo điều 10 IFAB 2025/26, bàn thắng sân khách vẫn tồn tại như một tiêu chí phụ có thể được lựa chọn cho các cặp hai lượt. Điều này nghĩa là: nếu tổng tỷ số hai lượt hòa, đội có nhiều bàn trên sân khách hơn sẽ thắng (nếu giải đó áp dụng).
- Thực tế: UEFA Champions League đã bỏ luật này từ mùa 2021/22, còn AFC Champions League Elite 2025/26 cũng ưu tiên phương án dùng hiệp phụ/penalty ở playoff/knock-out.
- Ví dụ minh họa: Đội A thắng 1–0 trên sân nhà, hòa 1–1 trên sân khách → tổng 2–1 → đội A đi tiếp (trong trường hợp giải áp dụng luật bàn thắng sân khách, kết luận tương tự; nếu không áp dụng, kết quả vẫn là đội A thắng tổng).
Khung cảnh sân vận động và cổ động viên, nhấn mạnh yếu tố sân nhà/sân khách trong các cặp đấu knock-out.
Ví dụ thực tế & hệ quả cạnh tranh
- Format mới của UCL (36 đội, 8 trận mỗi đội) làm tăng tính cạnh tranh và thay đổi chiến thuật tính toán điểm, khiến việc giữ vị trí vào top 8 trở nên quyết định ngay từ giai đoạn league phase. Mùa mở đầu 2024/25, Liverpool dẫn đầu với 21 điểm sau 8 trận, minh họa việc tích lũy điểm tạo lợi thế sớm.
- Ở các giải quốc nội, V-League (mùa 2025/26: 14 đội, vòng tròn hai lượt, 26 vòng) vẫn giữ cách tính điểm chuẩn 3-1-0 và thường không áp dụng bàn thắng sân khách cho mục đích xếp hạng.
- Lịch sử cũng cho thấy các tiêu chí phụ ảnh hưởng lớn: Manchester City vô địch Ngoại hạng Anh 2011/12 nhờ hơn Manchester United về hiệu số bàn thắng bại, và tuyển Việt Nam từng đi tiếp vòng 1/8 Asian Cup 2019 nhờ chỉ số fair play.
Manchester City vô địch mùa 2011/2012 nhờ hiệu số bàn thắng bại, ví dụ về sức nặng của tiêu chí phụ trong xếp hạng.
Những nhầm lẫn phổ biến
- Vòng bảng ≠ league phase: nhiều người vẫn gọi league phase là “vòng bảng” truyền thống, nhưng về thực chất league phase với 36 đội không chia bảng cố định như trước.
- Bàn thắng sân khách không phải luật bắt buộc: IFAB mở quyền lựa chọn cho từng giải; UEFA/AFC có thể quyết định khác nhau tại từng cột mốc.
- Playoff có thể không sử dụng bàn thắng sân khách: một số giải chọn hiệp phụ/penalty ngay ở playoff thay vì dựa trên bàn thắng sân khách.
Kết luận
Format thi đấu (league phase) và quy định bàn thắng sân khách theo IFAB 2025/26 cung cấp khung pháp lý linh hoạt cho các liên đoàn và giải đấu. Việc một giải áp dụng hay loại bỏ bàn thắng sân khách sẽ tác động trực tiếp đến chiến thuật của CLB trong các cặp đấu hai lượt và kế hoạch tích lũy điểm trong league phase. Bạn có nhận định thế nào về ảnh hưởng của format mới lên chiến lược đội bóng? Hãy để lại bình luận bên dưới.
