Phát bóng lên (goal kick) là tình huống thường xuất hiện trong mọi trận đấu nhưng vẫn nhiều lần gây nhầm lẫn cho khán giả. Luật 16 trong Bộ Luật Bóng đá (Laws of the Game) do IFAB/IFAB cập nhật cho mùa giải 2024/2025 xác định rõ các điều kiện khiến một pha phát bóng lên được tính là hợp lệ và trong những hoàn cảnh nào bàn thắng có thể được công nhận trực tiếp từ tình huống này. Bài viết phân tích chi tiết quy định, quá trình thực hiện và những hiểu lầm phổ biến xoay quanh phát bóng lên.
Luật pháp lý: phát bóng lên theo Luật 16 (The Goal Kick)
Theo Luật 16 – The Goal Kick:
- Phát bóng lên được thực hiện khi toàn bộ bóng đã vượt qua vạch vôi khung thành (goal line) mà không có bàn thắng và đội phòng ngự được quyền bắt đầu lại trận đấu.
- Bóng phải được đặt trong khu vực 5m50 (vùng 6 yard) phía trước khung thành và phải nằm yên trước khi thực hiện.
- Bất kỳ cầu thủ nào của đội phòng ngự, bao gồm thủ môn, đều có quyền thực hiện phát bóng lên.
- Các cầu thủ đối phương phải đứng ngoài vòng cấm địa (16m50) cho đến khi bóng được chơi.
- Bóng được coi là “trong cuộc” ngay khi nó được đá và di chuyển rõ ràng; không còn yêu cầu phải rời khỏi vòng cấm như trước đây.
Những cập nhật này giúp làm rõ thời điểm bóng vào cuộc và tạo điều kiện cho triển khai tấn công nhanh ngay từ khu vực khung thành.
Thủ môn thường là người thực hiện pha phát bóng lên từ khu vực 5m50.
Quy trình thực hiện và điều kiện ảnh hưởng đến tính hợp lệ của bàn thắng
- Vị trí đặt bóng và thực hiện
- Bóng phải được đặt trong khu 5m50 phía trước khung thành; người thực hiện có thể là bất kỳ cầu thủ nào của đội phòng ngự.
- Sau khi bóng được đá và di chuyển rõ ràng, các cầu thủ đối phương có thể vào trong vòng cấm để tranh chấp.
- Bàn thắng trực tiếp từ phát bóng lên
- Nếu bóng đi thẳng vào khung thành đối phương từ một pha phát bóng lên mà không chạm cầu thủ nào khác, bàn thắng được công nhận.
- Nếu bóng từ phát bóng lên đá thẳng vào khung thành đội nhà (tức ghi bàn phản lưới nhà trực tiếp), bàn thắng sẽ không được công nhận; thay vào đó đội đối phương được hưởng một quả phạt góc.
- Can thiệp của đối phương
- Nếu một cầu thủ đối phương còn đứng trong vòng cấm và chạm hoặc tranh chấp bóng trước khi bóng được coi là trong cuộc, phát bóng phải được thực hiện lại.
- Trường hợp thủ môn hoặc cầu thủ cố tình trì hoãn thực hiện phát bóng để mất thời gian, trọng tài có thể nhắc nhở hoặc phạt thẻ theo thẩm quyền.
Ví dụ lịch sử nổi bật: Tom King và bàn thắng 96,01 m
Tình huống tiêu biểu cho khả năng ghi bàn trực tiếp từ phát bóng lên là pha lập công của thủ môn Tom King (Newport County) vào tháng 1/2021 trong trận gặp Cheltenham Town. King thực hiện pha phát bóng từ rìa khu 5m50; bóng bay một mạch, chịu tác động của gió và nẩy qua đầu thủ môn đối phương trước khi đi vào lưới. Quãng đường được Sách Kỷ lục Guinness công nhận là 96,01 mét — kỷ lục bàn thắng xa nhất trong một trận đấu chính thức. Sự kiện này là minh chứng thực tế rằng một thủ môn hoàn toàn có thể ghi bàn từ phát bóng lên trong các điều kiện thuận lợi.
Thủ thành Tom King ghi bàn từ phát bóng lên ở quãng đường gần 96m.
Những hiểu lầm phổ biến và làm rõ
- “Phát bóng lên vào lưới nhà là bàn thua”: Sai. Nếu bóng đi trực tiếp vào lưới đội thực hiện, không có bàn thua; đối phương được hưởng phạt góc.
- “Có thể bị việt vị khi nhận bóng trực tiếp từ phát bóng lên”: Sai. Theo Luật 11 (việt vị), cầu thủ không bị xem là việt vị nếu nhận bóng trực tiếp từ một quả phát bóng lên.
- “Chỉ thủ môn mới được phát bóng lên”: Sai. Bất kỳ cầu thủ nào của đội phòng ngự đều có quyền thực hiện phát bóng lên khi luật cho phép.
Phát bóng lên là công cụ triển khai tấn công quan trọng trong chiến thuật hiện đại.
FAQ ngắn
- Đồng đội người thực hiện phát bóng có thể đứng trong vòng cấm không? Có, đồng đội được phép đứng ở bất cứ vị trí nào trên sân; chỉ các cầu thủ đối phương phải đứng ngoài vòng cấm cho tới khi bóng được chơi.
- Nếu đối phương còn trong vòng cấm nhưng sau đó chạy vào lấy bóng thì sao? Nếu đối phương tuân thủ luật lúc phát bóng (đứng ngoài vòng cấm) nhưng sau đó chạy vào và tranh chấp khi bóng còn trong vòng cấm, tình huống đó vẫn hợp lệ và pha bóng được công nhận.
- Thủ môn có thể bị phạt thẻ vì chậm trễ khi phát bóng lên không? Có, trọng tài có quyền cảnh cáo hoặc phạt thẻ nếu cho rằng có hành vi trì hoãn thiếu hợp lý.
Kết luận
Phát bóng lên là tình huống pháp lý rõ ràng nhưng vẫn khiến mọi người nhầm lẫn do các trường hợp hiếm gặp như bàn thắng trực tiếp từ pha phát bóng. Luật 16 hiện hành ghi nhận: bàn thắng từ phát bóng lên hoàn toàn hợp lệ nếu bóng đi trực tiếp vào khung thành đối phương; ngược lại bàn phản lưới nhà từ phát bóng lên không được công nhận và đổi sang phạt góc. Hiểu đúng các quy định này giúp người hâm mộ đánh giá chuẩn xác quyết định của trọng tài và nhận diện các tình huống chiến thuật khi đội phòng ngự triển khai từ khung thành. Bạn nhận định thế nào về vai trò phát bóng lên trong chiến thuật hiện đại? Hãy để lại bình luận bên dưới.
